Interido
Interido estas reformo de Esperanto, kreita de Seweli kaj Djino, inspirita el la Intero kaj la Mundezo.
Alfabeto
| Literoj | a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | o | p | r | s | t | u | v | w | y | z |
| Prononco | a | b | ŝ | d | e | f | g | h | i | ĵ | k | l | m | n | o | p | r | s | t | u | v | ŭ | j | z |
| Nomo | a | bo | ca | do | e | fa | go | ha | i | jo | ka | la | mo | na | o | pa | ro | sa | ta | u | vo | wa | ya | zo |
Ortografia reformo
Esperanta ŝ iĝas Interida c
Esperanta ĉ iĝas Interida tc
Esperanta j igâs Interida y
Esperanta ĵ iĝas Interida j
Esperanta ĝ iĝas Interida dj
Esperanta ŭ iĝas Interida w
Esperanta ĥ foriĝas
Fonetika reformo
Esperanta sc iĝas Interida ts
Esperanta ĥ iĝas Interida k
Esperanta c iĝas Interida s
Esperanta sv– iĝas Interida sw–
Esperanta gv iĝas Interida gw
Esperanta kv iĝas Interida kw
Esperanta kz iĝas Interida ks
Esperanta nĝ iĝas Interida nj
Esperanta *kt iĝas Interida *t (la steleto * signifas ajnan konsonanton)
Esperanta ŝv iĝas Interida cw
Esperanta v– iĝas Interida w– kiam la deveno de la vorto havas sonon /w/
Esperanta pneŭ– iĝas Interida pulm–
Gramatika reformo
Eĉ primitivaj adverboj finas je –e.
En Interido, adjektivoj estas ĉiam nefleksieblaj.
La pluralo iĝas nedeviga.
Ni atentigas ke la primitivaj adverboj ricevas novajn finaĵojn. Unue, ili povus forigi siajn eksajn finaĵojn laŭ tiu regulo: unu litero post la alia estas forigita de la vorta fino ĝis la lasta litero estas alia ol vokalo aŭ duonvokalo. Se la vorto estas kiel nur, do ĝi ne seniĝas literon kaj nur iĝas nure. Precipe, “jes” iĝas ye.
Interido uzas –itc– por indiki virecon, do la radiko igâs ĉiam sengenra.
Interido devigas SVO sintakson por forĵeti la akuzativon -n.
Nova prepozicio “na” indikas direktan akuzativon (la kato saltas sur la seĝon ➜ la kato salti na sur la sedjo)
La prefikso ge– nun indikas la econ inter iu vorto kaj sia malo. Ankaŭ povas indiki la kombinon de iu vorto kaj sia malo.
Kiam prepozicio estas kunmetita al verbo, la prepozicio ne estas ripetata malantaŭ la kunmetita verbo.
Pronomoj
Personaj pronomoj
mi ➜ mi
vi ➜ vi, ci
li ➜ li, ŝi, ĝi
hi ➜ li
ci ➜ ŝi
mu ➜ ni
vu ➜ vi
lu ➜ ili
ano ➜ oni
si ➜ si
Relativaj pronomoj
blablabla
Konjugacio
La verboj estas nefleksieblaj, sed la konjugacio eblas per adverboj, kiuj lokiĝas tuj antaŭ la verbo.
- ante (por la pasinteco ; -is)
- poste (por la estonteco ; -os)
- este (por la daŭra aspekto ; esti *-anta(j))
- ende (por la ordona modo ; -u)
- teze (por la kondicionalo ; -us)
Ekzemploj
- mi manji = mi manĝas
- mi ante manji = mi manĝis
- mi poste manji = mi manĝos
- mi este manji = mi estas manĝanta
- (vi) ende manji! = manĝu!
- mi teze manji = mi manĝus
– La pasiva participo formiĝas per aldono de la adjektiva finaĵo -a al la verba formo: manjia = manĝita, manĝata, manĝota
– La gerundio formiĝas per aldono de la adverba finaĵo -e al la verba formo: manjie = manĝante, manĝinte, manĝonte
– La aganto formiĝas per aldono de la substantiva finaĵo -o al la verba formo: manjio = manĝanto, manĝinto, manĝonto
Korelativoj
| SENCO | Demandovorto pri (ki-) |
Montrovorto pri (ti-) |
Nedifinita (i-) |
Indiferenteco (ajn) |
Tutampleksa (ĉi-) |
Alieco (alia / ali-) |
Nea vorto pri (neni-) |
|
| KI- | TI- | I- | AYN- | TCI- | ALI- | NENI- | ||
| Aĵo aŭ situacio |
-O | kio (kio) |
tio (tio) |
io (io) |
ayno (kio ajn) |
tcio (ĉio) |
alio (alia io / alio) |
nenio (nenio) |
| Individuo | -U | kiu (kiu) |
tiu (tiu) |
iu (iu) |
aynu (kiu ajn) |
tciu (ĉiu) |
aliu (alia, aliulo / aliu) |
neniu (neniu) |
| Kvalito | -A | kia (kia) |
tia (tia) |
ia (ia) |
ayna (kia ajn) |
tcia (ĉia) |
alia (alia, alieca / alia) |
nenia (nenia) |
| Maniero | -E | kie (kiel) |
tie (tiel) |
ie (iel) |
ayne (kiel ajn) |
tcie (ĉiel) |
alie (alie / aliel) |
nenie (neniel) |
| Kaŭzo | -AL | kial (kial) |
tial (tial) |
ial (ial) |
aynal (kial ajn) |
tcial (ĉial) |
alial (alikaŭze / alial) |
nenial (nenial) |
| Loko | -EN | kien (kie) |
tien (tie) |
ien (ie) |
aynen (kie ajn) |
tcien (ĉie) |
alien (aliloke / alie) |
nenien (nenie) |
| Tempo | -ES | kies (kiam) |
ties (tiam) |
ies (iam) |
aynes (kiam ajn) |
tcies (ĉiam) |
alies (alifoje / aliam) |
nenies (neniam) |
| Kvanto |
-OS | kios (kiom) |
tios (tiom) |
ios (iom) |
aynos (kiom ajn) |
tcios (ĉiom) |
alios (alikvante / aliom) |
nenios (neniom) |
Novaj aŭ modifitaj afiksoj
Prefiksoj
| Prefikso | Signifo | Ekzemplo |
| des– | mal- | fasila (facila) ➜ desfasila (malfacila) |
| sin– | ek- | dormi ➜ sindormi (ekdormi) |
| inter– | unu la alian | paroli ➜ interparoli (interparoli) |
| pre– | antaŭ- | diri ➜ prediri (antaŭdiri) |
| pos– | malantaŭ-, post- | manjo (manĝo) ➜ posmanjo (postmanĝo) |
| retro– | kontraŭ-, malantaŭen- | iri ➜ retroiri (retroiri) |
Sufiksoj
| Sufikso | Signifo | Ekzemplo |
| –an– | -ul-, -an-, -ist- | sadja (saĝa) ➜ sadjano (saĝulo) senato ➜ senatano muziko ➜ muzikano (muzikisto) |
| –en– | -ej- | trinki ➜ trinkeno (trinkejo) |
| –ij– | -iĝ- | desyuna (maljuna) ➜ desyuniji (maljuniĝi) |
| –itc– | vir- | homo ➜ homitco (viro) |
| –iv– | povo | pagi ➜ pagiva (solventa) |
| –os– | kvanto | lumo ➜ lumoso (helo, heleco) buco (buŝo) ➜ bucoso (plenbuŝo) |
| –un– | -er-, -on- | salo ➜ saluno (salero) tri ➜ triuno (triono) |
| –us– | plena | nubo ➜ nubusa (nuba, nuboplena) |
Vortoproviza reformo
| Esperanto | Interido |
| al | na |
| ankaŭ | same |
| ĉar | al |
| ĉu | ki |
| de (relativo) | a |
| direkto | naeno |
| da (kvanto) | os (os inversigas la sintakson de da. Ekzemple: “dekduo da libroj” igâs “libroy os dekduo“ |
| des, ju | yu |
| ejo | eno |
| en (interne de) | in |
| kvanto | oso |
| gnomo, koboldo | koboldo |
| gnuo | nyuo |
| gumo | gomo |
| hieraŭ | pretage |
| hodiaŭ | nuntage |
| je | de |
| je (tempo) | es |
| jes | ye |
| kialo | alo |
| kiel (relativo) | e |
| knabo | bobo |
| knali | blasti |
| knari, grinci | grinsi |
| knedi | mesti |
| knelo | kenelo |
| morgaŭ | postage |
| okazi | esi |
| pneŭo | gumo |
| sino | busto |
| situi en, sin troviĝi en | eni |
| tempo | eso |
| unu | un |
Ekzempla teksto
Patro Nia:
Patro mua, u eni tcielo,
santa esti via nomo;
ende veni regno via;
ende esti faria volo via,
en tcielo e same sur tero.
doni na mu nuntage mua tciutaga pano,
kay pardoni na mu culdo mua,
e mu same pardoni na mua culdio,
kaj ne konduki mu in tento,
sed liberigi mu de desbono
Babel:
Sur la tuta tero ante esti un lingwo kay un parolmaniero.
Kay es lu siniri de la oriento, lu trovi valo en la lando Cinar kay tien sinloji.
Kay lu interdiri: veni, mu ende fari brikoy kay mu brulpretigi lu per fayro. Kay la brikoy fariji por lu ctonoy, kay la bitumo fariji por lu kalko.
Kay lu diri: veni, mu ende konstrui na mu urbo, kay turo, a u supro poste atingi la tcielo, kay mu do akiri na mu gloro, antes ol mu poste disiji sur la suprajo a la tuta tero.
Kay la Eternano desleviji, por vidi la urbo kay la turo, u la homidoy ante konstrui.
Kay la Eternano diri: Yen esti un popolo, kay un lingwo lu tciu havi; kay yen o lu ante komensi fari, kay lu ne poste esti deshelpia pri o lu desidi fari.
Mu ende desleviji do, kay Mu konfuzi tien lua lingwo, por ke un ne kompreni la parolo a aliu.
Kay la Eternano disigi lu de tien sur la suprajo de la tuta tero, kay lu tcesi konstrui la urbo.
Tial ano doni na li la nomo Babel, al tien la Eternano ante konfuzi la lingwo a la tuta tero kay de tien la Eternano ante disigi lu sur la suprajo a la tuta tero.